Nakoming vaststellingsovereenkomst tijdens coronacrisis
De coronacrisis heeft voor veel werkgevers grote financiële gevolgen. Sommige ondernemers hebben in het geheel geen inkomsten meer, anderen veel minder dan gebruikelijk. Dit kan er toe leiden dat de ondernemer zijn financiële verplichtingen niet kan nakomen. Bijvoorbeeld de afspraken gemaakt met een werknemer bij ontslag. Wat dan? Heeft de ondernemer de mogelijkheid onder gemaakte afspraken uit te komen? De kantonrechter te Almere heeft recentelijk geoordeeld over de vraag of een werkgever de financiële verplichtingen die hij maakte in een vaststellingsovereenkomst bij ontslag kon vernietigen of beperken.
Wat was het geval?
Een werkgever exploiteert een feestzaal voor grote groepen en partijen. Werkgever verdenkt een werknemer van verduistering en ontslaat hem op staande voet. De advocaten van partijen gaan hierop in onderhandeling met elkaar en er komt een ontslagregeling tot stand. Die ontslagregeling wordt overigens niet vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst. Werkgever weigert dat namelijk. Hierop benadert de advocaat van de werknemer de rechter en eist dat werkgever meewerkt aan schriftelijke vastlegging van de gemaakte afspraken en deze afspraken ook uitvoert. Werkgever betoogt dat in verband met de corona lockdown al zijn activiteiten sinds 16 maart 2020 stilliggen en hij geen inkomsten meer heeft. Werkgever vreest faillissement.
Wat zegt de rechter?
De kantonrechter vat het verweer van de werkgever op als een beroep op overmacht en op onvoorziene omstandigheden. Voor een geslaagd beroep op overmacht is volgens de wet vereist dat de tekortkoming van de nakoming van de overeenkomst niet te wijten is aan de schuld van de partij die de overeenkomst zou moeten nakomen. Het niet kunnen nakomen van de overeenkomst moet ook niet voor risico van die partij komen. Tenslotte moet de prestatie zelf verhinderd worden. Dat laatste is volgens de kantonrechter niet het geval. Nakoming van de vaststellingsovereenkomst is op zichzelf wel mogelijk, maar wordt verhinderd door gebrek aan financiële middelen. Bovendien is de coronacrisis een omstandigheid die voor rekening van de werkgever komt, ook al zijn de gevolgen daarvan zwaar. De werkgever mag zijn ondernemersrisico niet op de werknemer afwentelen.
Ook het beroep op wijziging van de overeenkomst wegens onvoorziene omstandigheden wijst de kantonrechter af. Een verzoek tot wijziging van een overeenkomst wegens onvoorziene omstandigheden wordt slechts in uitzonderlijke gevallen gehonoreerd. Uitgangspunt in het contractenrecht is dat overeenkomsten moeten worden nagekomen. De coronacrisis is wel een uitzonderlijke omstandigheid, maar de werkgever heeft onvoldoende onderbouwd waarom de overeenkomst zou moeten worden gewijzigd. Onduidelijk is bijvoorbeeld of de werkgever aanspraak heeft gemaakt op overheidsondersteuning en zo ja, wat daarvan dan de uitkomst is. De vordering van de werknemer tot nakoming van de gesloten vaststellingsovereenkomst wordt daarom toegewezen.
Wat zijn de mogelijkheden bij onverwachte financiële tegenslag?
De wet kent een aantal wettelijke instrumenten die mogelijk kunnen worden toegepast als een contractspartij geheel onverwacht zijn financiële verplichtingen niet kan nakomen. Die instrumenten zijn een beroep op ‘overmacht’ en een beroep op ‘onvoorziene omstandigheden’. Die wettelijke instrumenten kunnen ook in het arbeidsrecht worden toegepast. De voorwaarden aan die instrumenten zijn echter streng omdat het uitgangspunt ‘afspraak is afspraak’ niet snel opzij dient te worden gezet. De coronacrisis is echter een heel bijzondere omstandigheid die grote gevolgen heeft. Beroep op ‘onvoorziene omstandigheden ’ door werkgevers die zwaar getroffen worden door de coronacrisis is zeker niet kansloos. Wel moet dan o.a. goed door de werkgever worden onderbouwd waarom de grote financiële gevolgen onvoorzien zijn en dat het onredelijk is dat werkgever alle gevolgen daarvan zelf dient te dragen. Als de rechter hierin ‘meegaat’ dan kunnen de eerder met werknemer gemaakte afspraken worden aangepast. Maar zoals uit de uitspraak van de rechter in Almere blijkt is de kans daarop niet heel groot. Voor andere gerechtelijke uitspraken kijkt u op: Arbeidsrecht tijdens corona.
In gevallen waarin ondernemers tijdens de coronacrisis wijziging verzochten van hun huurverplichtingen zijn inmiddels gerechtelijke uitspraken gedaan waarbij huurovereenkomsten (tijdelijk) zijn aangepast. Dat is in theorie ook mogelijk bij arbeidsovereenkomsten.
